İngiliz (Parlamento) Devrimi

Burjuva sınıfının yönetime katılmak istemesiyle tarihsel süreç içinde gelişen bir takım olayların parlamento ile sonuçlanması, İngiliz devrimidir.  İngiltere’de parlamentonun tarihsel gelişimine bakalım. 

İlk olarak Anglo-Saksonlar'ın yönetiminde kralın yanında “Witan” denilen "bilge insanlar meclisi" olduğunu biliyoruz. 1066’da I. William döneminde meclisteki üye sayısı artacaktır. Ayrıca bilge insanların yanında kontlar, baronlar ve din adamları da yer almaktadır.

(Witanlar)

Yurtsuz John döneminde (13.yy) Magna Carta (1215) imzalanacaktır. Bunun nedeni kralın keyfi vergi koyması, baronlarla ve din adamlarıyla arasının kötü olmasıdır. Magna Carta'nın imzalanmasıyla kralın yetkileri sınırlandırılmıştır. Yurtsuz John, bu durumdan hoşnut olmasa da kabul etmek zorunda kalmıştır.

I. Edward döneminde genişletilmiş parlamentolar toplanacak ve yasalar yazılı hale getirilecektir. Buna "model parlamento" denilecektir. Kral, bu geniş parlamentoyu ilk kez 1295 yılında toplantıya çağırmıştır. Yaşanan savaşlara ve ekonomik sorunlara karşı parlamento süreklilik kazanacaktır. Ayrıca bu meclis, soylular ve avamlar kamarası olmak üzere iki yapılıydı.

Parlamento yasama yetkisini nasıl elde etti?

Avam kamarası eğer bir şey istiyorsa bunu dilekçe ile krala sunuyordu. Kral da her iki meclisin görüşünü alarak kararını verirdi. IV. Henry döneminde dilekçe hakkı, kanun tasarı hakkına dönüşecektir. Bu tasarı eğer iki mecliste de onaylanırsa yasalaşıyordu. Böylece İngiliz Parlamentosu vergiye rızadan, dilekçe hakkına, buradan da yasa teklif etme yetkisini elde etmiştir.

Tudorlar döneminde güçlü liderlerin olması merkezi otoriteyi kuvvetlendirecektir. Coğrafi keşiflerle elde edilmiş zenginliklerle İngiliz halkı parlamentoya pek ihtiyaç duymayacaktır fakat Stuart hanedanından I. Charles’ın kral olmasıyla sorunlar ortaya çıkacaktır. Kral, kendi başına buyruk hareket ederek vergiler oluşturacak ve Fransa-İspanya ittifakına savaş ilan edecektir. Parlamento da 1628 yılında “Haklar Bildirisi”ni yayınlayarak bu keyfiliğe tepkisini gösterecektir. Bunun üzerine 1629 yılında hükümdar parlamentoyu feshedecek ve 11 yıllık tiranlık dönemi başlayacaktır.

Oliver Cromwell

1641 yılına gelindiğinde parlamento, krala “Büyük Uyarı”yı sunacaktır. Bunun sonucunda 1642-1648 yılında gelenekçiler ile parlamentoyu savunanlar arasında İngiliz iç savaşı yaşanacaktır. İç savaş döneminde Oliver Cromwell, parlamento tarafında yer alarak savaştan galip bir şekilde ayrılacaktır. Bu savaş üç aşamada gerçekleşmiştir:

• Şövalyeler ile yeni ordu arasında gerçekleşen muharebede kral yenilerek İskoçya’ya çekilir.
• İkinci aşama I. Charles’ı destekleyen İskoçlar ile İngilizler arasında yaşanır. Bu savaş sonucunda kral yakalanarak idam edilir.
• Üçüncü aşama: Toprak sahiplerine karşı ayaklanan leveller (köylüler) isyanı Cromwell tarafından bastırılır.

Sıra Sizde

Konuyla ilgili görüşleriniz nedir? Eklemek istediğiniz noktalar var mıdır, varsa nedir? Tartışmalara katılarak forumda tarih içeriklerinin paylaşılmasını ve geliştirilmesine katkıda bulunursunuz.